Op het vmbo volgen leerlingen les in een van de vier leerwegen. Dit zijn routes die een bepaald niveau en een bepaald programma bieden: van heel praktisch tot vooral theoretisch. Aan het einde van het tweede leerjaar maken leerlingen een keuze voor een leerweg. Soms kan die keuze, bijvoorbeeld tussen twee leerwegen, nog tot vlak voor het examen uitgesteld worden.
Basisberoepsgerichte leerweg
De basisberoepsgerichte leerweg (vmbo-basis of vmbo BB) bereidt leerlingen voor op de basisberoepsopleidingen (niveau 2) van het mbo. Binnen de basisberoepsgerichte leerweg kennen we het leerwerktraject. Dit is een aangepaste programma met veel ruimte voor stage of werk. Met het leerwerktraject kunnen leerlingen een mbo-opleiding op niveau 2 volgen, zolang deze in het verlengde ligt van de vmbo-leerweg. Is dat niet het geval, dan kan het mbo extra eisen stellen aan de toelating.
Kaderberoepsgerichte leerweg
De kaderberoepsgerichte leerweg (vmbo-kader of vmbo KB) bereidt leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen niveau 3 en 4 van het mbo.
Gemengde leerweg
De gemengde leerweg (of vmbo GL) is qua niveau gelijk aan de theoretische leerweg. Het verschil tussen de gemengde leerweg en de theoretische leerweg is dat leerlingen in de gemengde leerweg een beroepsgericht programma volgen. Deze leerweg bereidt leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen op niveau 3 of 4 van het mbo. Met een diploma van de gemengde leerweg kunnen leerlingen ook naar de havo en met een extra vak hebben leerling toelatingsrecht tot de havo.
Theoretische leerweg
De theoretische leerweg (of vmbo TL) is het beste te vergelijken met de oude mavo. Met een diploma van de theoretische leerweg kunnen leerlingen op het mbo vakopleidingen op niveau 3 volgen of middenkaderopleidingen op niveau 4. Een diploma van de theoretische leerweg geeft ook toegang tot de havo. Met een extra vak hebben TL-leerlingen toelatingsrecht tot de havo. Vmbo TL kent vier profielen met een vakkenpakket dat voor een deel vaststaat.
In de gemengde en de theoretische leerweg wordt de komende jaren een praktijkgericht programma ingevoerd. Dit is een programma (vak) dat leerlingen helpt bij het maken van een keuze voor het vervolgonderwijs. Aan de hand van ‘echte’ opdrachten uit het bedrijfsleven en reflectie daarop ontdekken leerlingen waar hun passie ligt, wat ze in de toekomst willen gaan doen en welke opleiding daarbij past. Met het diploma van de Gl of de TL blijft doorstroom naar het mbo (niveau 4) en de havo (en als je examen hebt gedaan in een extra vak het je toelatingsrecht tot het havo) gewoon mogelijk.
Veel scholen bieden varianten aan op de TL en GL, zoals de GL+ of TL+. Daarmee wordt vaak de TL met een beroepsgericht vak bedoeld. Of de GL met een extra AVO-vak. Vlak voor het examen wordt bepaald of de leerling, als hij slaagt, een diploma GL of TL krijgt.